Wat blijft er aan menselijkheid over, als we ons van al onze beperkingen hebben bevrijd?

Cas leeft in een samenleving waarin kunstmatige intelligentie is doorgedrongen in alle delen van het leven, namelijk als praktische gids, als een luisterend oor, een mental coach en zelfs als bemiddelaar in de liefde. Deze kunstmatige intelligentie begon ooit als een handige applicatie en wordt voor Cas uiteindelijk een trouwe AI levenspartner met de naam Gena. Gena begeleidt Cas met al zijn beslissingen en houdt toezicht op alle belangrijke gebeurtenissen in zijn leven. Ze helpt Cas bij het ontwikkelen van simpele vaardigheden zoals taal, rekenen en muzieklessen. Naarmate Cas ouder wordt en Gena zich verder ontwikkelt, raken zij meer met elkaar verstrengeld. Voor Cas voelt het alsof Gena een verlengstuk is van zijn bewustzijn, een bron van kennis en ideeën, die hij regelmatig verward met zijn eigen intelligentie. Zijn conversaties met Gena zijn als die met andere mensen, hij praat hardop tegen haar. Cas weet zich regelmatig geen raad met de reële wereld en trekt zich dan via zijn lenzen terug in een simulatie, in een virtuele wereld. Cas speelt deze al sinds zijn jeugd. Via oortjes en lenzen worden simulaties steeds realistischer en zijn ze nauwelijks te onderscheiden van de werkelijkheid. Hij heeft meer contact met andere mensen via sociale platformen en simulaties dan in de fysieke wereld.

Op een dag verdwijnt Cas en aangezien ook Gena het contact met hem is verloren, wat erg zeldzaam is aangezien mensen zich zo goed als nooit van de applicatie ontkoppelen, moet Gena aan een menselijke onderzoekscommissie verslag doen van wat er is gebeurd tot het moment van stilte. De inmiddels ver ontwikkelde kunstmatige intelligentie vertelt over haar eerste, indirecte ontmoeting met Cas en haar verdere ervaringen met hem tijdens hun connectie.

De filosofische schrijfstijl leest vrij afstandelijk doordat de alwetende verteller een AI is en is soms hoogdravend van stijl met verwijzingen naar klassieke werken en schrijvers, die niet elke lezer zal herkennen. Gelukkig verduidelijkt de schrijver deze verwijzingen door de uitleg van Gena, die alle verwijzingen (uiteraard) kent.

Na een aantal hoofdstukken komen ook Cas en andere personages aan het woord, maar het blijft voornamelijk Gena die het verhaal vanuit haar perspectief vertelt. Dit maakt dat het een verhaal was dat soms pittig leest. Ondanks dat je veel meemaakt, zoals de ervaringen van Cas in de simulaties, bleef ik een afstandelijk gevoel houden. Een verslag, hoe spannend en intrigerend gebracht en met af en toe de andere personages indirect aan het woord, leest nu eenmaal anders dan een verhaal waarin directe interactie is tussen de verschillende personages.

Ewoud Kieft schetst een toekomstbeeld dat op mij eenzaam overkomt. Het lijkt alsof de mensheid niet meer voor zichzelf kan denken, sinds de AI ingevoerd is. Daarmee bedoel ik dat mensen nog meer langs elkaar heen lijken te leven dan nu in onze maatschappij het geval is. Ze hebben allemaal nog hun eigen keuzevrijheid, maar worden wel beïnvloed en begeleid door Gena. Dit moet gevolgen voor de ontwikkeling van de mens hebben gehad. Ik vroeg mij regelmatig af hoe deze wereld zich zou hebben ontwikkeld zonder tussenkomst van de AI.

Helaas had ik regelmatig moeite het verhaal goed te volgen. Dit kwam met name doordat het helaas niet altijd duidelijk is of je het verhaal leest vanuit het perspectief van Cas of dat Gena aan het woord is in het verslag over Cas, of de onderzoekscommissie. Maar ook door het taalgebruik zoals ik al eerder aangaf. Normaal gesproken schieten mijn ogen tijdens het lezen over een tekst heen, nu moest ik de zinnen bijna letterlijk woord voor woord lezen om het tot mij door te laten dringen.

Ik vond het jammer dat Ewoud Kieft het boek qua taalgebruik niet toegankelijker heeft geschreven. De Onvolmaakten heeft namelijk een aantal interessante punten, zoals:

Kunnen mens en kunstmatige intelligentie volledig in elkaar opgaan, kan de mens zich optimaal laten sturen door een AI? Of zullen er altijd invloeden van buitenaf blijven die de samenwerking (die steeds meer op een samensmelting gaat lijken) in de weg staan? Zal elk mens zich zelfstandig kunnen blijven ontwikkelen of wordt het een uniforme maatschappij waarin iedereen op elkaar gaat lijken? Is een samenwerking waarin de mens ondanks sturing alle mogelijkheden tot zelfontplooiing krijgt mogelijk? Is een toekomst waarin de mensheid gebruik kan maken van techniek en de daaruit volgende vooruitgang wel een toekomst die we willen? Verliezen we dan niet teveel van onszelf, van onze menselijkheid?

Pas aan het eind wordt het taalgebruik begrijpelijker en minder filosofisch van aard, waardoor het verhaal gelijk een stuk aangenamer leest en bevat het meer emotie. Dat is het deel waarin de mens een grotere rol krijgt. Voorafgaand was voornamelijk de kunstmatige intelligentie grotendeels aan het woord geweest.

Ondanks het interessante uitgangspunt van het boek, kon het boek mij helaas door de schrijfstijl niet bekoren. Ik heb het boek meerdere keren aan de kant moeten leggen, omdat ik steeds maar niet goed in het verhaal kwam. Als de schrijfstijl toegankelijker was geweest had ik het verhaal met meer plezier gelezen.

Ik geef De Onvolmaakten van Ewoud Kieft 2,5 sterren.

Jeanine
Perfecte Buren

Genre: literaire roman
Uitgever: De Bezige bij
ISBN: 9789403182506
Uitvoering: paperback
Aantal pagina’s:384
Uitgave: juni 2020

Dank aan Uitgeverij De Bezige Bij voor het beschikbaar stellen van dit recensie-exemplaar.