Duorecensie ‘Birk’ – Jaap Robben

Gepubliceerd 16 april 2015

Genre; Roman
Uitgever; De Geus
ISBN; 9789044532777
Uitvoering; hardcover
Uitgave; maart 2015

Deze duorecensie is mogelijk gemaakt dankzij de recensie exemplaren die beschikbaar zijn gesteld door Uitgeverij De Geus, waarvoor dank!

Lezers; Nancy en Patrice, beide team DPB.

Mikael woont met zijn ouders op een afgelegen eiland tussen Schotland en Noorwegen. Op een dag verdwijnt zijn vader in zee en Mikael verzwijgt wat er is gebeurd. Schuld, troost en verwijten stapelen zich op, tot zijn moeder het onmogelijke van hem verlangt.

Over de auteur

Jaap Robben (1984) won met zijn romandebuut Birk de Nederlandse Boekhandelsprijs 2015. Hij was al bekend als dichter en maakte samen met illustrator Benjamin Leroy de jeugdboeken De Zuurtjes, Zullen we een bos beginnen? (shortlist Gouden Uil) en Als iemand ooit mijn botjes vindt. Robbens werk is vertaald in het Duits, Zuid-Afrikaans, Chinees en Koreaans. Birk wordt vertaald in het Duits en het Engels.

Cover

Nancy; een prachtige cover met een grijze achtergrond en een foto van een meeuw die in dit boek ook een belangrijke rol speelt. Titel is opvallend in blauwe letters. Ik geef deze cover een 8.

Patrice; een indringende blik van een meeuw maakt dat dit boek je aan blijft kijken, waar je je ook begeeft, die blik volgt je. Meeuwen zijn akelige beesten en deze cover bezorgt je de rillingen. Als een foto dat kan doen dan heb je het goed gedaan. Een 9.

Samenvatting

Patrice; Als jochie is Mikael samen met zijn vader op het strand. Hij
woont samen met hem en zijn moeder op een piepklein eiland dat slechts drie
huizen telt. Op een verwarrend moment verdwijnt de vader van Mikael in het
water. Mikael is verbaasd en realiseert niet meteen wat er aan de hand is, dus
gaat hij maar naar huis, naar moeder. Wanneer hij thuiskomt, is er in eerste
instantie dan ook niets aan de hand, ontstaat er irritatie omdat vader weer
eens te laat is voor het eten. Maar dan vertelt Mikael tussen neus en lippen
door wat er eerder aan het strand heeft plaatsgevonden. Hij komt maar moeilijk
uit zijn woorden waardoor moeder hem niet meteen serieus neemt.

Nancy; Het gezin Hammerman woont op een afgelegen eiland tussen Schotland en Noorwegen. Zij en hun buurman Karl zijn de enige bewoners op dit eiland.

Op een dag komt Mikael alleen terug naar huis van het strand en zegt hij opeens tegen zijn moeder dat papa ineens onder water zwom. Gealarmeerd rent ze naar buiten om haar man te gaan zoeken.

Patrice; Aan de uiteindelijke
reactie van moeder merkt hij dat er schijnbaar iets ergs aan de hand moet zijn en
is ze behalve overstuur ook boos, op hem. Mikael snapt er niets van maar denkt
vervolgens dat hij een fout heeft gemaakt.

Nancy; Als ze hem niet direct kunnen vinden belt ze iedereen op, van de kustwacht tot de havens toe. Ze weten niet waarheen hij is, op dit kleine eilandje kun je niet verdwalen!

Na 48 uren komt de politie. Birk is nog altijd niet gevonden en hopen op een wonder maar het wordt al gauw duidelijk dat hij niet meer zal gevonden worden door de stromingen.
Na 11 dagen biecht Mikael een detail op en zijn moeder wordt razend, het is zijn schuld dat papa dood is.

Patrice; Jaren later, Mikael is al bijna volwassen, is er niet veel
aan hun leven veranderd. Samen met de buurman zorgt hij voor de vis en voor
zijn moeder. Het leven is eenvoudig, bijna simplistisch, alsof er geen wereld
bestaat buiten het eiland. Dat er wel degelijk nog wat te ontdekken valt leert
hij van buurman Karl, waar hij zo nu dan ook nog wat karweitjes voor doet.

Nancy; “Papa zou ze nooit meer papa noemen, alleen nog ‘Birk’. Haar Birk om te laten voelen dat de schuld van mij was en het verdriet van haar”

Patrice; Mikael is
nieuwsgierig, ontpopt zich tot een man en gaat steeds meer op zijn vader lijken, iets dat niet ongemerkt voorbij gaat. Op
het eiland zelf is niet veel te doen, het is er eenzaam en verlaten. Mikael
heeft in het derde huis, dat leegstaat, wat gevonden om zijn tijd mee door te
brengen, hij moet toch iets te doen hebben? Er blijkt zelfs nog een verhaal te schuilen in het huis dat behoorde aan Pernille. Moeder is hier niet blij mee, ze
lijkt wel jaloers. Waarom doet ze nu ineens zo raar?

Nancy; Dit boek bestaat uit 3 delen; het eerste deel gaat over de vermissing en Mikael ziet zijn vader in een miniatuuruitgave die uit de kraan komt. Zijn moeder is hopeloos maar als blijkt dat zijn vader dood is hult ze zich in een stilzwijgen en geeft Mikael de schuld.

Het tweede deel is een heel kort deel; Mikael mag absoluut niet van het eiland afgaan, er moet altijd iemand op het eiland blijven om te wachten. Mikael wordt 12 jaar.
Het derde deel omschrijft eigenlijk hoe Mikael zijn dagen doorbrengt op het eiland. Mikael is nu 15 jaar en spendeert zijn dagen met ronddolen en gaat ook naar het verlaten huis van zijn overleden buurvrouw om daar een meeuwenmoeder en haar jong te verzorgen.

Beoordeling

Patrice; Als lezer word je meegenomen in het eenzame, het kleine en
allesomvattende leven van Mikael. Een niet te benijden jongen die opgroeit op
het kleine eiland, verwijderd van het echte leven, van school en vriendjes. Hij
heeft niemand anders dan zijn ouders en de buren. De boodschappenboot zo nu en
dan is eigenlijk zijn enige contact met de wereld buiten het eiland. Jaap
Robben weet deze leefomstandigheden op een zeer beeldende manier bij je over te
brengen. Het kleine wordt ineens heel groot en van levensbelang, net als voor
Mikael zelf.

Nancy; Ik had een onaangenaam en somber gevoel toen het boek uit was. Ik zou willen dat Mikael wat meer met zijn leven had gedaan of dat hij er meer uit had gehaald i.p.v. doodsbang te zijn voor een moeder die eigenlijk niet verdient het woord “moeder” te hebben. Zijn moeder heeft een erg vreemd gedrag. De sfeer rondom hen wordt er niet beter op hoe ouder Mikael wordt.

Mikael zal nooit de echte wereld leren kennen, hij zit daar op dat eilandje in zijn moeders greep.

Patrice; De moeder-zoonrelatie is er eentje die minstens bijzonder te
noemen is. Zij is de bron voor zijn schuldgevoelens, zijn eenzaamheid, de
twijfel. Vooral wanneer de jongen ouder wordt levert dat zo nu en dan kippenvel
op. Heel subtiel, door zaken vooral niet te benoemen, ga je als lezer je
verwonderen, ergeren en krijg je zelfs medelijden met Mikael. De hele situatie
gaat onder je huid zitten, het pakt je vast.

Nancy; Het verhaal wordt vanuit Mikael’s ogen beschreven. Hoe hij moet omgaan met de humeurbuien van zijn moeder en hij heeft geen ruggengraat en is doodsbang dat hij iets verkeerd doet in zijn moeders ogen. Hij heeft geen leeftijdsgenoten en is gestopt met school want het heeft voor hem geen nut om verder te doen. Hij moet heel veel aan zijn vader denken en in het boek komen dan ook flashbacks voor met gesprekken en dingen die zijn vader deed. Hoe ouder hij wordt hoe meer hij op zijn vader begint te lijken.

Conclusie

Patrice; In prachtig taalgebruik met vloeiende zinnen heb je het boek
‘Birk’ in no time uit. Een groots klein verhaal. Zeer beeldend geschreven,
voelbare eenzaamheid en frustratie. De wind, de regen, de meeuwen, alles op het
eiland is een teken van het desolate, het einde van de wereld. De psychologie hierachter is machtig en verrassend.

Nancy; Mikael is gewoon op zichzelf aangewezen. Aan zijn moeder heeft hij eigenlijk niets behalve dat ze hem angstvallig bij haar houdt en zijn buurman Karl is nu ook niet direct een vaderfiguur waar hij iets aan zou kunnen hebben. Eigenlijk triest als je het verhaal leest: een jongen die in de fleur van zijn leven zou moeten zijn wordt gewoonweg geïsoleerd door zijn moeder en die hem ook nog in haar greep houdt.

Patrice; Robben heeft
niet voor niets de Boekhandelsprijs 2015 gewonnen. Dit debuut is opmerkelijk en
bijzonder te noemen, een aanrader voor iedere lezer die van een prachtig
verhaal houdt dat bol staat van pure menselijkheid. Vijf sterren.

Nancy; Dit is echt een beklijvend boek, het kruipt gewoon onder je huid en het is zo’n boek dat je moet gelezen hebben. Ik geef dit boek 4 sterren.

Meer weten over Birk? Kijk hier.